Z perspektywy ponad 20 lat studiów praktycznych i teoretycznych systemu jogi mogę powiedzieć, że jest ona jednym z najskuteczniejszych sposobów radzenia sobie ze stresem. Znany od tysięcy lat system osiągania wewnętrznej harmonii spełnia wszystkie kryteria, niezbędne w przeciwdziałaniu negatywnym skutkom stresu, postulowane przez współczesną wiedzę naukową. Niezależnie od tego, jaką metodę czy technikę stosujemy, w skutecznym podejściu do radzenia sobie ze stresem na pierwszy plan wysuwają się trzy elementy:
I. Aktywność fizyczna
II. Relaksacja
III. Samoświadomość
System hatha-jogi (ćwiczeń pozycji jogi i ich sekwencji) zapewnia odpowiedni poziom wysiłku fizycznego niezbędny do zniwelowania fizjologicznych zmian w organizmie wywołanych reakcją stresową:
- usuwa z organizmu hormony stresu poprzez przyspieszanie krążenia;
- powoduje wydzielanie endorfin, czyli tzw. hormonów szczęścia, odpowiedzialnych za poprawę nastroju;
- zmniejsza napięcie wywołane reakcją stresową poprzez dostarczanie większej ilości krwi do tkanek, ich dotlenienie, co ma też wpływ na zwiększenie gibkości ciałą;
- poprawia wydolności oddechową.
Relaksacja, kluczowy element jogi, usuwa nadmierne napięcie będące wynikiem reakcji stresowej. Rozwija także zdolność radzenia sobie z emocjami oraz zdolność zdystansowania się do sytuacji będących przyczyną stresu.
Dzięki relaksacji uczymy się też „zarządzać” stresem. W sytuacji stresowej następuje specyficzna reakcja organizmu gwarantująca określony sposób działania, np. powodzenie w ucieczce przed zagrożeniem. Reakcja ta w dzisiejszych warunkach nie jest normalnym stanem, jest stanem ponadnormatywnym występującym w sytuacjach krytycznych. Warunkiem przywrócenia normalnego stanu równowagi jest następująca po okresie stresu relaksacja. Jeśli etap ten nie nastąpi, mówimy o stresie permanentnym, mającym niekorzystny wpływ na funkcjonowanie człowieka.
Relaksacja jest integralną częścią zajęć jogi. Każda dobrze skonstruowana sesja jogi kończy się relaksacją. Efektem relaksacji jest odprężanie ciała, czyli zmniejszenie napięcia mięśniowego oraz obniżenie poziomu wewnętrznej mobilizacji. Prawidłowa relaksacja pogłębia zdolność odczuwania ciała i rozwija świadomość stanu emocjonalnego, w jakim się znajdujemy.
Techniki koncentracji, będące elementem radża-jogi, poprawiają zdolność skupienia i wpływają na pogłębienie samoświadomości, zarówno w aspekcie odczuwania wpływu stresu na ciało fizyczne i związane z nim reakcje emocjonalne, jak i świadomości procesów psychicznej reakcji na stres.
Nieustanne rozproszenie, w jakim żyjemy, i ilość docierających do nas bodźców zewnętrznych utrudnia nam rozpoznanie czynników wywołujących stres. Sam stres powoduje zawężenie pola świadomości przez fizjologiczne organicznie zakresu percepcji zmysłów.
Regularny trening jogi obejmujący ćwiczenia ciała, oddechu i relaksację, wykonywane w pełnym skupieniu, owocuje w życiu codziennym podniesieniem zdolności rozpoznania czynników wpływających na naszą sytuację. Stajemy się świadomi czynników wywołujących stres, jak i tych redukujących go. To jest podstawą do zmiany naszych zachowań i efektywnego radzenia sobie ze stresem.
Więcej na temat mechanizmów stresu i działania jogi znajdziesz w artykule „Joga na stres”.