Skip to main content

Relacja nauczyciel – uczeń w treningu jogi

Autor: 21 listopada 201322 grudnia, 2015Joga na zachodzie, Wskazówki dla nauczycieli jogi

Ponownie chcę powrócić do tematu relacji nauczyciel – uczeń. Pisałem już o tym w kontekście tego, jak wygląda ta relacja w naszej kulturze: „Joga a biznes – makdonaldyzacja jogi.”, we wpisach dotyczących porad, jak wybrać nauczyciela: „Jak wybrać nauczyciela jogi.”

Jak pisałem, wydaje się, że proste przeszczepianie na grunt europejski standardów tradycyjnej relacji między nauczycielem a uczniem, obecne w kulturze wschodu, a objawiające się dużym podporządkowaniem ucznia, jest nierealne i nieprzystające do naszej kultury. Przypomnijmy, że w przypadku praktyk guru–jogi wywodzących się z tantry uczeń wizualizuje swego guru jako w pełni oświeconego nauczyciela uosabiającego absolut. W naszej kulturze takie podejście może nieść za sobą ryzyko nadużyć.

Z drugiej strony niewątpliwym jest fakt, że w naszym społeczeństwie nauczyciel jogi stał się zawodem zapewniającym utrzymanie wielu ludziom. Wynikiem tego relacja między uczniem a nauczycielem nie jest już tylko relacją dydaktyczną. Uczeń staje się klientem. Wydaje mi się zatem niezbędne określenie i upowszechnienie norm, dzięki którym relacja ta będzie w pełni profesjonalna i służąca ochronie oraz dobru ucznia.

W zasadzie normy etyczne postulowane w pierwszym członie ośmiostopniowej ścieżki jogi wyłożonej przez Patańdżalego w Jogasutrach (ashthanga yoga – yama) są wystarczające do wytworzenia właściwej relacji nauczyciela z uczniem. Przypomnijmy je:

  • niekrzywdzenie (ahimsa),
  • prawda (satja),
  • niekradzenie (asteja),
  • wstrzemięźliwość (brahmaczarja),
  • niezachłanność (aparigraha).

Widzę jednak dwa powody, dla których warto opracować nieco bardziej szczegółowe wytyczne.

  1. Normy powyższe niewątpliwie funkcjonują w naszej kulturze. Jednak w przypadku jogi osadzone są one w kontekście tradycji związanej z odmienną kulturą. To może utrudniać ich akceptację, szczególnie osobom rozpoczynającym swój kontakt z jogą.
  2.  Nasza kultura jest bardzo relatywistyczna. Rozumienie poszczególnych zasad może być bardzo rozmaicie interpretowane. W związku z tym wydaje się, że ich uszczegółowienie i w pewnych przypadkach odniesienie do konkretnych sytuacji życiowych będzie korzystne i pomocne dla uczniów.

Myślę, że dość dobrym rozwiązaniem będzie tutaj wykorzystanie standardów obecnych w naszej kulturze, a powstałych na gruncie psychologii, mówiących o relacji między terapeutą a klientem. Dziedziną zarówno psychologii, jak i jogi jest przecież sfera ducha.
Wytyczne takie powstały również w obrębie tradycji jogi rozpowszechnionych na całym świecie. Stowarzyszenia Jogi Iyengara na całym świecie kierują się wytycznymi opracowanymi przez mistrza i jego uczniów zawartymi w „Przewodniku do konstytucji dla stowarzyszeń jogi Iyengara” (Puna 2009)
Poniższe wskazówki opracowałem na podstawie kodeksów etycznych organizacji zrzeszających psychoterapeutów i Wytycznych Etycznych dla Nauczycieli Jogi Iyengara:

  1. Nauczyciel jogi stara się przyczyniać do dobra uczniów.
  2. W swoich działaniach prezentuje uczciwość i szacunek dla godności uczniów, z którymi ma kontakt.
  3. Nauczyciel jogi rozumie, że istnieje pewna przewaga nauczyciela wobec ucznia i unika jakiegokolwiek wykorzystywania zaufania i potencjalnej zależności uczniów. Wobec tej przewagi nauczyciel jogi rozpoznaje niebezpieczeństwo podwójnej relacji, która może utrudnić relację nauczyciel – uczeń. Podwójna relacja ma miejsce, gdy zachodzą interakcje między nauczycielem i uczniem poza kontekstem relacji nauczyciel – uczeń. Nauczyciel jogi zachowuje nadzwyczajną czujność, jeśli charakter podwójnej relacji staje się intymny.
  4. Nauczyciel jogi nie podejmuje relacji seksualnych z uczniami w trakcie treningu jogi.
  5. W swojej aktywności nauczyciel szanuje prawo innych osób do posiadania wartości, poglądów i postaw odmiennych od jego własnych.
  6. Nauczyciel jogi nie dyskryminuje uczniów z uwagi na wiek, płeć, rasę, narodowość, religię, orientację seksualną, niepełnosprawność, światopogląd, wykształcenie, język czy status społeczno-ekonomiczny.
  7. Nauczyciel jogi powinien ograniczyć swoje nauczanie do metod i obszarów, w których nabył odpowiednie kompetencje poprzez szkolenie lub doświadczenie.
  8. Nauczyciel jogi jest zobowiązany do zachowania poufności dotyczącej wszystkich informacji, w jakich posiadanie wszedł w związku z prowadzeniem treningu jogi.
  9. Metody stosowane przez nauczyciela jogi w treningu jogi wymagają zgody ucznia.
  10. W przypadku osoby niepełnoletniej nauczyciel jogi powinien uzyskać jej zgodę, jak również jej przedstawiciela ustawowego lub osoby faktycznie opiekującej się taką osobą, na trening oraz stosowane w nim metody.
  11. Nauczyciel jogi nie wykorzystuje finansowo uczniów i innych odbiorców swoich usług.
  12. Jeśli uczeń zalega z opłatami za usługę jogi, i nauczyciel jogi zamierza skorzystać z pomocy prawnej w tym zakresie, kancelarii windykacyjnej itp., najpierw informuje o tym zamiarze dłużnik,a dając mu szansę uiszczenia należności.
  13. Nauczyciel jogi nie przyjmuje korzyści finansowych lub osobistych za skierowanie ucznia do innych specjalistów.

Mam nadzieję, że zasady będą szczególnie pomocne uczniom, którzy mają niepodważalne prawo oceniania kompetencji i profesjonalizmu nauczycieli jogi oraz przyczynią się do podnoszenia standardów w nauczaniu jogi.