Przyjrzyjmy się zatem technikom jogi w kontekście, jaki dostarcza mam wiedza na temat fizjologi układu nerwowego.
Celem jogi jest powściągnięcie poruszeń świadomości osiągane przez skupienie. Jak wiemy z badań naukowych, podstawą funkcjonowania świadomości jest układ nerwowy. Można się zatem spodziewać, że ćwiczenia jogi będą wpływać na aktywność, sposób działania układu nerwowego – i jest tak istotnie. Istnieje już całkiem pokaźna liczba badań nad aktywnością mózgu podczas medytacji. Dość dużo na ten temat można znaleźć np. w publikacjach Kena Wilbera.
W kluczowych dla jogi traktatach znajdziemy wskazówki mówiące o tym, że w przygotowaniu do praktyki skupienia niezbędna jest praca z ciałem będąca elementem hatha-jogi. Pośród różnych aspektów tej pracy niezwykle ważną rolę przypisuje się głębokiemu odprężeniu ciała prowadzącemu do jego uspokojenia. Patańdżali, charakteryzując pozycję jogi, napisał sthira sukham asanam (JS II.46). Sthira oznacza stabilny, stały, zrównoważony, niezachwiany, trwały, a sukham szczęście, zadowolenie. Takie doświadczenie pozycji jogi osiąga się poprzez relaksację. Pośród wymienianych w Hathajogapradipka oraz Gherandasanhita znajdziemy pozycję trupa (Siawasana, Mrtasana) usuwająca zmęczenie i przynosząca spokój umysłu. Ustanie aktywności ciała sprzyja zatem wyciszeniu świadomości.
Takie podejście znajduje potwierdzenie we współczesnej wiedzy naukowej wyjaśniającej mechanizm regulacji napięcia mięśniowego. Otóż informacja biegnąca w układzie nerwowym kodowana jest za pomocą częstości. Miarą przenoszenia informacji jest gęstość impulsów, tj. średnia ich częstość w określonym przedziale czasu. W przypadku napięcia mięśniowego jego zwiększenie wymaga wzrostu częstości impulsacji mięśnia przez układ nerwowy. Obniżenie napięcia (rozluźnienie) wiąże się ze zmniejszeniem częstości impulsacji. Mięśnie szkieletowe mają swoje napięcie podstawowe, dzięki któremu możemy utrzymać postawę siedzącą lub stojącą. To napięcie utrzymywane jest przez stałą aktywność, pobudzenie układu nerwowego. Każda aktywność wymaga dodatkowego pobudzenia układu nerwowego. Musi on zwiększyć częstość impulsacji mięśni szkieletowych, aby wykonać tę aktywność. Stres i nadmierna aktywność wywołują stan podniesionego napięcia mięśniowego. Układ nerwowy człowieka spiętego jest w stanie stałego nadmiernego pobudzenia, koniecznego do utrzymania zwiększonego napięcia.
Relaksacja, powoduje zmniejszenie napięcia mięśniowego i tym samym wyciszenie aktywności układu nerwowego oraz spowolnienie metabolizmu. Dopiero w takich warunkach spada aktywność mózgu – obniża się częstotliwość fal mózgowych. Pojawiają się fale alfa i theta charakterystyczne dla stanu głębokiego odprężenia i medytacji. Następuje to, co zostało opisane w sutrach powściągnięcie poruszeń świadomości (JS I.2).
Badania naukowe prowadzące nas do poznania funkcjonowania układu nerwowego i mięśniowego ewidentnie potwierdzają słuszność technik jogi przekazanych przez mistrzów i zawartych w traktatach jogi.