Czym jest joga – podstawy dla początkujących

Czym jest Joga

Joga (yoga) jest jedną z najstarszych tradycji samodoskonalenia i wewnętrznego rozwoju kultywowaną przez człowieka. Słowo joga ma wiele znaczeń. Z trzech najważniejszych – pierwszym jest ujarzmienie, rozumiane jako opanowanie własnego ciała i umysłu. Polega ono na uświadomieniu sobie pragnień i popędów będących częścią naszej egzystencji oraz opanowaniu ich w taki sposób, aby nie stanowiły przeszkody w rozwoju osobistym, a nawet przyczyniały się do jego pogłębienia.
Drugie znaczenie to droga. Joga (yoga) jest zatem podjęciem pewnych działań, nałożeniem samodyscypliny w podążaniu do celu. Joga (yoga) oferuje nam system codziennej praktyki dający bardzo szybko wymierne efekty. Metoda ta obejmuje sposoby pracy ze wszystkimi aspektami naszej egzystencji: z ciałem, psychiką i duchem. Jednak, aby je utrwalić konieczna jest stałość i systematyczność w praktyce. Owo ujarzmienie nie jest bowiem jednorazowym aktem, ale ciągłym procesem, czyli kroczeniem określoną drogą.
Trzecie ze znaczeń to zjednoczenie. Od zarania dziejów myśli i działania człowieka kierowały się ku osiągnięciu doskonałości, wewnętrznej spójności, poznaniu swej prawdziwej Natury, jedności z Najwyższym, połączenia z Bogiem. Joga (yoga) oznacza tą właśnie jedność. Jest ona bardzo praktycznym systemem osobistego rozwoju, który poprzez pracę z ciałem prowadzi do poprawy jakości życia i utrzymania ciała w zdrowiu. Świadome wykonanie pozycji jogi pozwala poznać zarówno swoje ograniczenia, jak i mocne strony. Praktyka jogi prowadzi do pogłębienia zdolności koncentracji i wyciszenia rozbieganego umysłu. Dzięki temu możemy żyć wewnętrznie zintegrowani pozostając jednocześnie w harmonii z otoczeniem. Oczyszczenie ciała i umysłu oraz wewnętrzna integracja otwierają na doświadczanie ducha. Joga (yoga) to droga zjednoczenia ciała, umysłu i ducha.

Skąd pochodzi Joga

Joga (yoga) jest ścieżką samorozwoju, której korzenie sięgają najstarszych dziejów człowieka. Wywodzi się z Indii i powstała w okresie formowania się cywilizacji. Najstarsze dowody obecności jogi w postaci figurek w asanach datowane są na 5 tyś lat p.n.e. System jogi wraz z jego filozofią w pełni ukształtował się około III w p.n.e. Mniej więcej w tym czasie powstał najważniejszy i najstarszy ze znanych traktatów jogi Jogasutry. Przypisywany jest wielkiemu mistrzowi nazywanemu Patanjali. W traktacie spisanym w tradycyjny sposób w postaci krótkich zwięzłych sentencji zwanych sutrami przedstawiony jest cały system filozofii i praktyki jogi. Tekst ten jest najbardziej znany na Zachodzie i wywiera obecnie największy wpływ na praktykujących. Przekaz jogi przetrwał do dziś w Indiach, co czyni ją jedną z najstarszych tradycji przekazywanych w historii człowieka. W początkach XX wieku rozpoczął się proces rozprzestrzeniania jogi z krajów Dalekiego Wschodu na Zachód. Obecnie jest bardzo popularna na całym świecie.

Joga a religia

Joga (yoga) jest jednym z sześciu darsian, czyli najstarszych systemów filozoficznych powstałych w Indiach. Jej wymiar praktyczny, jak i uniwersalny przekaz sprawił, że szybko przeniknęła do wielu ogólnoindyjskich praktyk i wierzeń. Z czasem stała się główną osią hinduizmu (główna religia indyjska). Przeniknęła także do innych religii mających swe korzenie na subkontynencie indyjskim np. buddyzm. Często zatem możemy spotkać systemy jogi różniące się od klasycznego ujęcia przedstawionego w Jogasutrach włączające szereg praktyk religijnych. Warto zauważyć, że choć hinduizm czy buddyzm przesiąknięte są filozofią jogi to joga sama w sobie nie jest religią. Jest sposobem życia oferującym możliwość rozwoju wewnętrznego i przez to może być praktykowana przez wyznawców różnych religii nie stojąc z nimi w sprzeczności.

Joga – cztery główne ścieżki.

W tradycji jogi przekazywane są cztery główne ścieżki jogi:

• ścieżka dyscypliny i medytacji (Raja Yoga)
• ścieżka miłości i oddania Bogu (Bhakti Yoga)
• ścieżka poznania i wiedzy (Jynana Yoga)
• ścieżka bezinteresownego działania (Karma Yoga)

Raja Joga

Dosłownie znaczy „joga królewska”. To ścieżka prowadząca do celu jogi poprzez medytację i dyscyplinę. Raja jogę zakreślił w swych Jogasutrach Patanjali. Praktyka ta składa się z ośmiu członów (stopni) i dlatego nazywana jest ośmiostopniową jogą (asthanga yoga). Składają się na nią:

• Jamy – zasady moralne,
• Nijamy – zasady indywidualnej praktyki jogina,
• Asany – kontrola ciała poprzez pozycje,
• Pranayama – kontrola oddechu,
• Pratyahara – powściągnięcie zmysłów,
• Dharana – koncentracja,
• Dhyana – medytacja,
• Samadhi – stan kontemplacji duszy.

Bhakti Joga

Joga (yoga) miłości i oddania lub joga pobożności. To jedna z dróg prowadzących do zjednoczenia z Bogiem. Bhakti jogę określa się jako naturalną drogę poznania Boga. Bhakta jogin wyrabia w sobie miłość ku Bogu w różnych jego aspektach obejmujących całość stworzenia. Bhakta oddaje cześć Bogu intensyfikując w sobie odczucie miłości, rozwijając szacunek do wszystkich stworzeń i otaczającego świata. W gruncie rzeczy większość wyznawców wszystkich religii światowych to bhakta jogini.

Jynana Joga

Joga poznania i wiedzy. Ścieżka Jynana jogi prowadzi do poznania prawdziwej natury wszystkiego poprzez analizę intelektualną i doświadczenie. Droga ta wymaga rozwinięcia bardzo precyzyjnego rozumu poprzez studiowanie traktatów i rozważania intelektualne. Wymaga również wyzbycia się wszelkich ograniczeń rozumu i oczyszczenia myśli. Dzięki sile i zdolności rozróżnienia cały świat zostaje uznany za przemijający i nierzeczywisty, zaś jedyną rzeczywistością niezmienną i nieprzemijającą pozostaje Bóg. Jest to droga, którą podążają uczeni i filozofowie.

Karma Joga

Karma joga polega na bezinteresownym działaniu, w którym jogin każdy swój czyn i jego skutki poświęca w ofierze Bogu i rezygnuje z korzyści, jakie one przynoszą. W ten sposób jogin osiąga Ostateczną Prawdę poprzez pracę, nie troszcząc się o jej owoce. Ścieżka ta odnosi się do uniwersalnego dla filozofii wschodniej prawa przyczyny i skutku (prawa karmy), które mówi, że nasza sytuacja obecna jest wynikiem wszystkich naszych wcześniejszych działań. Ofiarowanie działania Bogu oczyszcza naszą karmę zbliżając do Niego.

Joga – różnorodność metod praktyki.

W krajach zachodnich najbardziej popularna jest hatha-joga, jednak różni mistrzowie sięgając do olbrzymiej spuścizny jogi czerpią ze wszystkich głównych ścieżek. Wiele współczesnych metod jogi oferuje zatem połączenie praktyk różnych ścieżek, łącząc elementy z wymienionych czterech głównych dróg jogi.
Źródłem zróżnicowania metod praktyki jogi jest sposób przekazu kultywowanego tradycyjnie niemal do tej pory. Joga (yoga) przez setki lat nie wykształciła żadnego sformalizowanego ani zinstytucjonalizowanego sposobu przekazu praktyki. Podstawą nauczania jest nadal przekaz osobistego doświadczenia w relacji mistrz-uczeń, a mistrzowie dość swobodnie czerpali ze spuścizny, wzbogacając i modyfikując ją o własne doświadczenia. Niejednokrotnie też dobierali techniki praktyki do indywidualnych możliwości i potrzeb uczniów, w każdym przypadku kładąc nacisk na inne jej aspekty. Można zatem stwierdzić, iż każdy mistrz jogi wokół którego zbierają się uczniowie jest twórcą własnej specyficznej metody.
Wybierając metodę jogi, którą chcesz praktykować warto zatem zasięgnąć informacji na temat form praktyki, jakie oferuje przekaz danego mistrza.

Hatha – Joga

Hatha oznacza „wbrew”, „na przekór” i odnosi się do dyscypliny, jaką podejmuje praktykujący wkraczając na ścieżkę jogi wbrew czy na przekór własnej słabości i ograniczeniom. Pierwotnie hatha-joga była częścią raja-jogi obejmującą techniki oczyszczania. Według jogi doświadczanie duchowe możliwe jest tylko po oczyszczeniu poziomów mniej subtelnych (ciała i umysłu). Podstawą praktyki hatha-jogi jest zatem oczyszczanie ciała poprzez żarliwą praktykę. Służą temu dwie główne techniki – asana i pranayama.
Asany (pozycje jogiczne) – to ćwiczenia, w których ciało przyjmuje określone pozycje. Praktyka asan przywraca równowagę ciału na poziomie fizycznym i fizjologicznym. Świadoma praca w asanach powoduje uelastycznienie i wzmocnienie mięśni i ścięgien, odblokowanie i przywrócenie pełnej ruchomości stawom. Usprawnia to funkcjonowanie narządów wewnętrznych.
Pranayama (kontrola oddechu) – to ćwiczenia oddechowe wspomagające i pogłębiające efekty praktyki asan. Przywrócenie prawidłowego oddechu poprawia zaopatrzenie ciała w energię i reguluje jej przepływ.
Często stosuje się również inne techniki jak bandhy (zamki – regulujące ruch energii), kriye (procesy oczyszczające), mudry (pieczęcie, gesty), mantry (wibracje), i różne techniki medytacyjne.
Świadoma praktyka hatha-jogi angażuje nie tylko ciało fizyczne ale i całą osobowość praktykującego poprzez utrzymanie umysłu w ciągłej koncentracji. Proces ten powoduje uświadomienie sobie, a następnie powściągnięcie sprzecznych emocji i pragnień targających naszą osobowością. W ten sposób hatha-joga przyczynia się do oczyszczenia również na poziomie mentalnym.
Oddzielenie hatha-jogi od raja-jogi jest właściwie niemożliwe. Praktyka medytacji odbywa się w zaleconej przez nauczyciela pozycji czy pozycjach (asanach). Opanowanie asan w hatha-jodze łączy w sobie wszystkie elementy praktyki raja-jogi a więc: kontrolę oddechu (pranayama) i powściągnięcie zmysłów (pratyahara), prowadzące do całkowitej koncentracji (dharana), medytacji (dhyana), których owocem jest samadhi ostateczny cel jogi.

Śri BKS Iyengar

Bellur Krishnamachar Sundararaja Iyengar jest on jednym z wielkich odnowicieli jogi. Urodził się w 1918 roku ma więc w tej chwili 86 lat i ciezy się dobrym zdrowiem. Początkowo nic nie zapowiadało że stanie się wielkim mistrzem jogi, jako dziecko był bowiem bardzo chorowity. W wieku 16 lat poznał jogę dzięki Śri Krishnamaczarowi znanemu znawcy filozofii indyjskiej i mistrzowi jogi który był jego szwagrem. Iyengar praktykował z nim przez 2 lata. W wieku osiemnastu lat pojechał do Puny która stała się jego domem aż po dziś dzień. Iyengar oddał się całkowicie praktyce jogi, poświęcając jej po 12 godzin dziennie.
BKS Iyengar dzięki swojej praktyce odkrył ponownie efekty działania pozycji jogi na wielu poziomach. Przyczynił się do usystematyzowania praktyki jogi. Jest autorem jednego z najdoskonalszych podręczników do praktyki z którego korzystają jogini różnych tradycji. Wprowadził on nowe elementy do praktyki jogi jak np. pomoce tj. koce, liny, klocki. Dzięki nim można wykonywać asany niezależnie od stopnia sprawności fizycznej.
Dzięki swojemu analitycznemu podejściu do ciała wyleczył on wielu ludzi między innymi sławnego skrzypka Jechudi Menuchina. Osobiste doświadczenia Iyengara przyczyniły się do dużego rozwoju aspektów terapeutycznych w tej metodzie wspomagających leczenie wielu problemów zdrowotnych.
W latach 50. za Iyengar przyjechał na zachód. Dzięki jego działalności joga (yoga) zyskała ogromną popularność na zachodzie. Dzisiaj jest jedną z najpopularniejszych systemów jogi na świecie.

Czym jest Joga Iyengara

Joga Iyengara jest jedną z wielu metod praktyki hatha-jogi. Przyczyna sukcesu Jogi Iyengara leży przede wszystkim w geniuszu Śri B.K.S. Iyengara. W swojej praktyce jogi skoncentrował się głównie na dwóch technikach jogi – asanie i pranayamie. Najbardziej wyróżniającym aspektem jogi Iyengara jest niezwykła precyzja wykonywania pozycji. Nie ćwiczy się tak jak ciało pozwala, gdyż byłoby to pogłębianie istniejących ograniczeń i nieprawidłowości. Dzięki niezwykle precyzyjnemu wykonaniu pozycji jogicznych, w których każda część musi świadomie wykonać określoną pracę można dotrzeć do najgłębszych bloków zarówno w ciele jak i w psychice.
Na sesjach jogi Iyengara nauczyciel stale obserwuje praktykujących, udziela niezbędnych korekt i zachęca do coraz bardziej precyzyjnego ustawienia ciała często korzystając z rozmaitych pomocy: koce, liny, paski itp.

Joga a Zdrowie

Tradycyjnie joga (yoga) jest ścieżką wiodącą ku wyzwoleniu i jedności z Absolutem. Praktyka hatha-jogi przynosi jednak również wiele dodatkowych efektów, a głównym z nich jest poprawa zdrowia fizycznego i kondycji psychicznej. Jeśli dziś na Zachodzie mówimy o jodze, to mamy na myśli przede wszystkim właśnie hatha-jogę, a głównym celem jej praktyki staje się zdrowie. Wydaje się to całkiem naturalne, gdyż w procesie przenikania jogi na Zachód nastąpiła pewna jej laicyzacja. Społeczeństwa zachodnie dysponujące z jednej strony własną tradycją duchowości, a z drugiej znacznie bardziej zlaicyzowane, ograniczają się do przyjmowania z kultur wschodnich elementów nie kolidujących z własną tożsamością kulturową.
Tak więc większością osób, które rozpoczynają praktykę jogi kieruje chęć poprawy stanu ogólnego zdrowia albo jak inaczej to ujmując: …chęć zadbania o siebie. Jogę można traktować jak swego rodzaju system gimnastyki dla ciała przynoszący dodatkowo uczucie zrelaksowania i odprężenia i wiele osób tak robi. Joga (yoga) jako gimnastyka jest bardzo wszechstronna – uwzględnia wszystkie partie ciała oraz formy pracy z ciałem. Odkrywanie głębszego wymiaru praktyki zależy od osobistego zaangażowania. Jeśli podejmujesz praktykę jako drogę rozwoju osobistego warto wybrać nauczyciela z dużym doświadczeniem.

Joga – efekty w życiu.

Pierwszym efektem praktyki jogi, jaki można odczuć już po kilku zajęciach jest poprawa samopoczucia. Osoby ćwiczące jogę mają więcej energii, są pogodniejsze, bardziej zrelaksowane i odprężone, lepiej śpią.
Wynika to z wpływu praktyki na wszystkie poziomy istnienia:

na poziomie fizycznym ciało staje się sprawniejsze, bardziej elastyczne, a jednocześnie mocniejsze. Wyrabia się koordynacja, stabilność i równowaga ciała. Znika wiele dokuczających nam bólów spowodowanych stylem życia np. bóle kręgosłupa związane z siedzącym trybem życia czy bóle głowy związane z chronicznym napięciem w ciele.
na poziomie fizjologicznym poprawia się funkcjonowanie wszystkich układów – oddechowego, krwionośnego, dokrewnego i innych
na poziomie psychiki poprawia się zdolność koncentracji. Osoby praktykujące lepiej rozpoznają i radzą sobie z pojawiającymi się emocjami. Dzięki poznaniu sztuki świadomego relaksu zwiększa się zdolność radzenia ze stresem.
Z czasem następują głębsze zmiany. Osoby ćwiczące jogę zmieniają swój tryb życia włączając do niego elementy tzw. zdrowego stylu życiu – zdrowa dieta, rezygnacja z używek, aktywny wypoczynek itd. Praktykujący jogę odczuwają wewnętrzny spokój i stabilność, poprawiają się także relacje z innymi ludźmi. Dzięki wytrwałej praktyce odkrywamy w sobie to, co wychodzi poza ciało i poza proste funkcje umysłu. Odkrywamy wewnętrzna głębię. Głębię wypełniającego nas ducha.

Piotr Künstler