1.16 Tat param purusha khyateh guna vaitrshnyam
Sutra opisuje głębszy poziom vairagya (nieprzywiązania), który jest związany z osiągnięciem oświecenia i zrozumienia prawdziwej natury jaźni.
Tłumaczenie:
- Tat – to (w tym kontekście: głębsze nieprzywiązanie),
- Param – najwyższe, ostateczne,
- Purusha khyateh – z powodu poznania Puruszy (prawdziwej Jaźni, świadomości),
- Guna – cechy natury, właściwości (trzy guny: sattwa, radżas i tamas),
- Vaitrshnyam – brak pragnienia, nieprzywiązanie.
Pełne tłumaczenie:
„Najwyższe nieprzywiązanie (vairagya) pochodzi z poznania Puruszy (prawdziwej Jaźni) i prowadzi do braku pragnień względem cech natury (guna).”
Interpretacja:
W tej sutrze Patańdżali opisuje bardziej zaawansowany stan vairagya. Osiąga się go poprzez purusha khyati – poznanie i bezpośrednie doświadczenie Puruszy, czyli prawdziwej, wiecznej świadomości, która jest odrębna od zmiennego świata materialnego.
- Purusha khyateh (poznanie Puruszy)
Purusza odnosi się do czystej świadomości, która jest niezależna od materialnego świata i jego cech. Kiedy jogin doświadcza prawdziwej natury swojej Jaźni – czyli Puruszy – rozumie, że wszystkie zjawiska w świecie są przemijające i związane z trzema gunami (sattwa, radżas, tamas), które kształtują materialną rzeczywistość. - Guna vaitrshnyam (brak pragnienia wobec gun)
Guny są siłami, które kontrolują naturę i wszystkie doświadczenia. Po poznaniu Puruszy jogin osiąga vaitrshnyam, czyli brak pragnienia i nieprzywiązanie do wpływów tych sił. Oznacza to, że jogin nie dąży ani do czystej harmonii (sattwa), ani do aktywności i pasji (radżas), ani do inercji (tamas). Wszystkie te cechy natury przestają mieć znaczenie dla jogina. Rozumie on, że są one tylko zjawiskami materialnymi, a prawdziwa jaźń jest poza nimi. - Tat param vairagyam (najwyższe nieprzywiązanie)
Zrozumienie natury Puruszy prowadzi do najwyższego nieprzywiązania, które nie jest związane jedynie z wyzwoleniem od pragnień materialnych czy duchowych, ale również z wyzwoleniem od samej struktury rzeczywistości materialnej – gun. W tym stanie jogin jest całkowicie wolny od wpływu świata zewnętrznego.
Głębsze znaczenie:
Ta sutra wprowadza nas na wyższy poziom praktyki jogi, gdzie nieprzywiązanie dotyczy nie tylko obiektów materialnych i pragnień, ale również samej struktury rzeczywistości, jaką są guny. Patańdżali podkreśla, że ostateczne wyzwolenie i najwyższy poziom nieprzywiązania można osiągnąć tylko wtedy, gdy jogin rozpozna swoją prawdziwą naturę jako Puruszę – czystą świadomość.
W tym stanie jogin przestaje być zależny od zmian w zewnętrznym świecie i od działania trzech gun. Poznanie Puruszy daje głębokie wewnętrzne oświecenie, dzięki któremu człowiek staje się wolny od iluzji i przywiązań do zjawisk zewnętrznych.
Zastosowanie w praktyce jogi:
W praktyce jogi ten stan nieprzywiązania jest najtrudniejszy do osiągnięcia, ponieważ wymaga głębokiego zrozumienia i doświadczenia duchowego. Aby osiągnąć purusha khyati, konieczna jest długotrwała medytacja i kontemplacja nad naturą jaźni oraz regularna praktyka vairagya na wcześniejszych poziomach. Jogin musi stopniowo uwalniać się od przywiązania do pragnień zmysłowych i duchowych, aby osiągnąć wyższe poziomy oświecenia.
Sutra ta opisuje najwyższy poziom duchowego nieprzywiązania. Prowadzi on do całkowitego wyzwolenia od wpływu materialnej rzeczywistości i wzniesienia się ponad świat gun.