Przypomniałem ostatnio rozmaite efekty jakie można osiągnąć dzięki ćwiczeniu asan z poszczególnych grup. Na końcu zaznaczyłem, że najlepiej jest ćwiczyć harmonijnie pozycje ze wszystkich grup. Temat wykorzystania pozycji jogi do osiągania konkretnych celów pojawił się w dyskusjach z uczniami na ostatnich warsztatach w Siódmym Lesie. Warto, myślę, przytoczyć tu refleksje na ten temat.
Wiele osób ciekawi wykorzystanie jogi dla osiągnięcia specyficznych efektów. Początkowo najczęściej chodzi o usunięcie doskwierających w życiu codziennym bólów kolan, pleców, karku, czy szyi. W tym przypadku bardzo pomocne są ćwiczenia hatha-jogi. Pożądane efekty można osiągnąć już w przeciągu dwóch-trzech tygodni, szczególnie jeśli nie są one wynikiem bardzo poważnych zmian chorobowych. Gdy praktyka kontynuowana jest konsekwentnie przynajmniej przez rok, poprawa stanu może być trwała. Taka sytuacja jest jak najbardziej naturalna i jest to jeden z warunków skutecznej jogi. Sutra I.30 Patańdżalego wskazuje na chorobę jako przeszkodę na drodze jogi:
I. 30 vyadhi styana samshaya pramada alasya avirati bhranti-darshana alabdhabhumikatva anavasthitatva chitta vikshepa te antarayah
Choroba, otępienie, niezdecydowanie, nieskupianie się, brak energii, niepowściągliwość, błędne poznanie, nieosiągnięcie stopnia, nieumocnienie się – oto przeszkody rozpraszające świadomość.
Przekład Leon Cyboran
Ćwiczący dłużej zaczynają dostrzegać również nieco subtelniejszy wpływ jogi. Czują, że świadomość poprzez ciało mocno związana jest ze środowiskiem zewnętrznym i jej stan zależny jest od niego. Zauważają, że sekwencje pozycji można ułożyć w sposób pobudzający lub wyciszający świadomość. Wtedy często pojawiają się pytania jak wykorzystywać tego typu spostrzeżenia do praktyki.
Z mojego doświadczenia oraz wiedzy przekazanej mi przez nauczycieli jasno wynika, że lepiej jest unikać takiego instrumentalnego wykorzystywania jogi. Stosowanie jogi do celów doraźnych może prowadzić do dysharmonii, zaś oparcie praktyki na stałych, powtarzalnych elementach gwarantuje trwałość efektów i stały postęp w praktyce. Traktaty jogi dobitnie podkreślają, że cały problem tkwi w sposobie w jaki działa nasza psychika.
Po pierwsze mamy krótką i dość selektywną pamięć. Przypomnienie sobie rozmaitych szczegółów dnia sprzed tygodnia sprawia nam kłopot, a przypomnienie sobie faktów sprzed miesiąca jest często niemal niemożliwe. To samo dotyczy praktyki jogi. Jeśli praktykujemy bardzo różnorodne sekwencje pozycji ćwiczeń oddechowych i innych technik jogi, to utrzymanie świadomości tego, co robiliśmy przed kilkoma tygodniami może być problemem. Wykorzystując zatem jogę doraźnie narażamy się na chaos w praktyce.
Drugą istotną cechą świadomości, jest to, że mamy tendencję do ciągłego popadania w schematy. To samo dotyczy praktyki jogi. Niestety bardzo często nie uświadamiamy sobie tego.
Jeśli nałożymy na siebie te dwa czynniki to mamy gotowy przepis na praktykę jogi pogłębiającą naszą dysharmonię. Wykorzystując jogę do osiągnięcia doraźnych korzyści nie pracujemy systematycznie, gdyż nie pamiętamy dokładnie co kiedy chcieliśmy osiągnąć. W konsekwencji po jakimś czasie popadamy w schematy, które najczęściej prowadzą do wzmocnienia naszej nierównowagi.
Dlatego właśnie prawdziwi nauczyciele i mistrzowie jogi zalecają stałość praktyki. Są metody w których mamy stałą sekwencję pozycji i tu jest dość prosto. W metodach, w których nie ma stałej sekwencji np. metoda Iyengara w praktyce powinniśmy dążyć do tego aby sekwencja zawierała wszystkie niezbędne elementy tj pozycje ze wszystkich grup asan oraz relaks. Jeśli pracujemy zaś tematycznie pogłębiając każdego dnia inną grupę ćwiczeń, np. skłony do przodu czy wygięcia dom tyłu, warto ułożyć sobie plan wg którego praktykujemy i postępować według niego konsekwentnie i przez długi czas.