Podałem ostatnio krytyce podejście w nauce, które sprowadza zjawiska świadomości do poziomu anatomiczno-fizjologicznego (redukcjonizm), omówiłem, jak odmienne jest podejście jogi i wskazałem na konsekwencje, jakie ma to dla praktyki jogi i osiągania jej celu: „Joga a nauka – różnice fundamentalne – model jogi”.
Nie jest to na szczęście jedyne podejście. Wielu naukowców na świecie fascynuje fenomen medytacji i wpływu świadomości na ciało. Myślę, że do rozbudzenia tej ciekawości przyczyniła się w dużej mierze globalizacja, która umożliwiła spotkanie cywilizacji Wschodu i Zachodu.
Oto przykład eksperymentu naukowego badającego wpływ świadomości na ciało. Spotkałem się z nim, oglądając program na kanale Discovery Science.
Z pomocą atlasu do ćwiczenia podłączonego do urządzeń pomiarowych zbadano siłę bicepsów grupy ludzi. Następnie podzielono grupę na dwie podgrupy. Pierwsza przez następne 4 tygodnie odbywała na tych samych urządzeniach pod okiem instruktora standardowy trening mający zwiększyć siłę bicepsów. Druga grupa przychodziła na treningi w tym samym czasie, ale nie wykonywała ćwiczeń fizycznych, a tylko wyobrażała sobie, że ćwiczy, siedząc na atlasach. Wizualizowali trening tak samo długo jak grupa wykonująca ćwiczenia. Po 4 tygodniach zbadano ponownie siłę mięśni w obu podgrupach.
Wyniki były naprawdę fascynujące. W podgrupie ćwiczącej siła bicepsów zwiększyła się o 26%. W podgrupie jedynie wyobrażającej sobie trening siła mięśni zwiększyła się o 28%. A zatem trening wykonany tylko z pomocą świadomości, bez angażowania ciała, był tak samo skuteczny jak faktyczne ćwiczenia. Samo wyobrażanie sobie stymulowało ciało do zmian fizjologiczno-anatomicznych, co skutkowało zwiększeniem siły mięśni.
Eksperyment ten bardzo wyraźnie wskazuje, jak wielki jest wpływ świadomości na ciało i może potwierdzać założenia jogi i sankhji, że to powłoki (kośa) subtelniejsze warunkują wszystko to, co dzieje się na poziomie fizjologii i ciała.
Jeśli zatem chcemy, by joga była jogą, jeśli chcemy skorzystać z całej wiedzy, jaką przekazuje joga, nie możemy ograniczać się tylko do kształtowania sylwetki, wypacania toksyn czy równoważenia napięcia mięśniowego w celu uniknięcia dyskopatii. Niezbędne jest zaangażowanie naszej świadomości. Tu pierwszym krokiem są jamy (yama) i nijamy (niyama), których celem jest właściwe dla osiągnięcia celu jogi kształtowanie świadomości. Dalej angażowanie świadomości w praktyce pozycji jogi (asana) i opanowaniu przepływu energii (pranayama) oraz rozwijanie kolejnych członów jogi powściągnięcia zmysłów (pratyahara), koncentracji (dharana) i medytacji (dhyana).