1.17 Vitarka vichara ananda asmita rupa anugamat samprajnatah
Sutra opisuje pierwszy z dwóch rodzaj samādhi – czyli samādhi z rozpoznaniem (samprajñāta samādhi). Jest on stanem poprzedzającym głębszy rodzaj samadhi zwanym bezobiektowym (asamprajñāta samādhi)
Tłumaczenie:
- Vitarka – refleksja na poziomie fizycznym i zmysłowym, rozumowanie grube (np. skupienie na obiekcie),
- Vichāra – subtelna analiza, refleksja na poziomie energetycznym/mentalnym,
- Ānanda – błogość, radość, stan duchowego uniesienia,
- Asmitā – poczucie „ja jestem”, poczucie istnienia indywidualnego „ja” (ale jeszcze nie ego w negatywnym sensie),
- Rūpa-anugamāt – w następstwie formy, przez podążanie za formą (czyli doświadczeniem tych stanów),
- Samprajñātaḥ – samadhi z pełną świadomością, rozpoznaniem, „świadome samadhi”.
Pełne tłumaczenie sutry:
„Samprajñāta samādhi (samadhi z rozpoznaniem) następuje poprzez
koncentrację na vitarka (rozumowaniu), vichāra (refleksji subtelnej),
ānanda (błogości) i asmitā (poczuciu istnienia).”
Interpretacja:
Patańdżali opisuje cztery poziomy świadomości w procesie osiągania głębokiej medytacji i świadomego samadhi:
- Vitarka – początkowy etap medytacji z obiektem, np. skupienie się na przedmiocie lub mantrze. To etap „grubej” myśli.
- Vichāra – głębszy poziom analizy i kontemplacji, już bez zewnętrznego obiektu, skupienie na subtelniejszych aspektach, np. oddechu, energii.
- Ānanda – stan błogości, który towarzyszy głębokiej medytacji. Pojawia się uczucie duchowego uniesienia, wewnętrznej radości.
- Asmitā – najbardziej subtelny poziom, w którym pozostaje tylko czyste „ja jestem” – świadomość bycia bez utożsamień.
Samprajñāta samādhi to stan, w którym umysł pozostaje aktywny, ale jest skupiony na jednym z tych czterech poziomów. Jest to świadoma, rozróżniająca medytacja, w której medytujący wie, czego doświadcza.
Znaczenie duchowe:
Ten rodzaj samadhi to ważny etap na ścieżce jogi, ponieważ pozwala praktykującemu uporządkować umysł, rozpoznać jego struktury i przejść stopniowo od zewnętrznych do coraz bardziej subtelnych warstw rzeczywistości. Dopiero po nim możliwy jest stan asamprajñāta samādhi, czyli bezobiektowy, ponadumysłowy.
Sutra ta przedstawia cztery poziomy skupienia umysłu prowadzące do świadomego samadhi. To etap pracy z subtelnością świadomości, który pozwala praktykującemu przejść od myśli do czystego poczucia istnienia. To stan, w którym umysł jest całkowicie skupiony, ale jeszcze obecny – z potencjałem do pełnego wyciszenia i przekroczenia.