Zasmakujmy nieco w torii jogi. Jak wspominałem wcześniej jest to niezwykle przydatne do praktyki. Świadomość pewnych faktów pomoże nam zrozumieć sens i kierunek praktyki. Musimy tu sięgnąć do podstaw ontologicznych jogi, czyli tego jak według filozofii sankhji, której to zręby przyjmuje joga, rozumie się pochodzenie bytu.
Na początku były purusza i prakriti.
Purusza (byt) – oznacza zasadę bierną, Jaźń, będące pierwiastkiem rzeczywistości, transcendentnym względem rzeczywistości podmiotowej – prakriti.
Prakriti (materia, natura) – jest zasadą twórczą, rzeczywistością przedmiotową występującą w postaci nieprzejawionej (awjakta) lub przejawionej (wjakta). „Pra” oznacza przed, a „kriti” tworzyć. Prakryti jest zatem rodzajem energii stwórczej. Gdy prakriti łączy się z zasadą bytu zaczyna się różnicować. Różnicującą się naturę cechują trzy podstawowe komponenty tj. guny – sattwa, radżas i tamas – podlegające nieustannym przemianom i warunkujące sposoby przejawiania się prakriti.
Guna (nić, pasmo, sznur) można by porównać ze znanymi z fizyki oddziaływaniami podstawowymi. Są to pewne siły charakteryzujące materię. Siły te podlegają nieustannym przemianom i warunkują sposoby przejawiania się materii.
Sattwa – ma naturę przejrzystości, lekkości, świetlistości, spokoju i równowagi, umożliwia ujawnianie, poznanie. W aspekcie psychicznym, który w filozofii jogi również jest przejawem natury, oznacza doświadczanie przyjemności, klarowności oraz myślenie.
Radżas – odpowiedzialna jest za ruch, aktywność, witalność, kreatywność, pobudzenie. W aspekcie psychicznym oznacza ból, cierpienie, namiętność, ale i pasję.
Tamas – ma naturę stałości, trwania, bezwładu, oporu, ciężkości, ciemności, jest niejako przeciwieństwem sattwy co oznacza, że uniemożliwia poznanie. W aspekcie psychicznym oznacza mrok umysłowy, inercję, otępienie, obojętność.
Proces różnicowania się prakriti jest dość skomplikowany i wielopoziomowy.
Sposób różnicowania się natury i udział w nim gun, ma doniosłe znaczenie dla praktyki jogi i tym się zajmiemy następnym razem.