Wiemy już, że oddech jest czymś więcej niż jedynie wymianą tlenu i dwutlenku węgla pomiędzy ciałem, a środowiskiem zewnętrznym. Uświadamiamy to sobie, gdy zaczynamy głęboko i uważnie oddychać. Dzięki wytrwałej i konsekwentnej praktyce pranajamy, zaczynamy odczuwać przepływy energii życiowej w ciele.
Gdy robisz wdech możesz poczuć, że energia oddechu unosi się w górę. Zauważ, że powietrze w drogach oddechowych porusza się dokładnie w przeciwną stronę – w dół. Gdy robisz wydech czujesz, że energia oddechu schodzi w dół, podczas gdy powietrze porusza się w górę.
Dalsze badanie oddechu pozwala odkryć kolejny aspekt przepływu prany. Możemy zauważyć różnicę w tym jak oddech przebiega z lewej i z prawej strony ciała. Co ciekawe, odkrycie asymetrii na poziomie ciała fizycznego jest jednym z pierwszych, dokonywanych przez osoby rozpoczynające praktykę asan. Łatwo można poczuć, że np.: prawa noga jest bardziej rozciągnięta od lewej. Jednak doświadczenie podobnej asymetrii na poziomie oddechu i energii zajmuje więcej czasu. Wymaga dłuższej praktyki i wyczulenia na subtelne zjawiska pojawiające się w ciele.
Słońce i księżyc
Jogini badający naturę prany, już setki lat temu szczegółowo opisali kanały energetyczne, którymi wędruje ona w ciele człowieka. Dwa główne to kanał słoneczny (pingala) i księżycowy (ida). Słoneczny przebiega z prawej strony kręgosłupa. Zaczyna on swój bieg w okolicy krzyża (Svadhistana czakra), a kończy w prawym nozdrzu. Księżycowy biegnie po lewej stronie, zaczynając u podstawy kręgosłupa, przy kości ogonowej (Muladhara czakra), a kończąc w lewym nozdrzu. Kanał słoneczny związany jest z męskim, aktywnym i gorącym przejawem prany, a księżycowy z pasywnym i chłodnym jej aspektem.
Subtelna obserwacja oddechu może doprowadzić nas do odkrycia, że jest on bardziej aktywny z lewej lub z prawej strony. Osoby z dominującą prawą stroną są zwykle bardziej nastawione na logiczne, przyczynowo-skutkowe myślenie – w większym stopniu używają one lewej półkuli mózgu. Osoby oddychające aktywniej lewą stroną są najczęściej kreatywne i intuicyjne – w ich przypadku dominuje prawa półkula.
Gdy rozpoznamy nasz indywidualny wzorzec oddechowy, możemy włączyć do praktyki techniki pranajamy palcowej. Są to Surya-bhedana pranajama i Chandra-bhedana pranajama oraz Nadi-śodhana pranajama, a także inne techniki pomocnicze. Regulacja przepływu energii w kanałach słonecznym i księżycowym równoważy zaburzenia ruchu prany w ciele.
Harmonizowanie energii słońca i księżyca wzmacnia efektywność procesu podnoszenia energii w ciele. Proces ten, opisywany zwykle metaforą węża kundalini jogi, kieruje pranę ku poziomom odpowiedzialnym za coraz subtelniejsze aspekty świadomości (przedstawiane symbolicznie jako czakry).