Definicje najczęściej pojawiających się na sesjach jogi oraz w tekstach o jodze terminów teoretycznych. Dobra i wygodna pomoc do czytania artykułów.
A B C D E F G H I J K L M N O P Q R S T U V W X Y Z
A
Abhiniweśa (abhiniveśa)
– wola życia lub przywiązanie do życia. Jedna z pięciu uciążliwości (kleśa) wymienianych w rozdziale drugim Jogasutr Patańdżalego. Przywiązanie to wynika z niewiedzy (avidja) wskutek której błędnie identyfikujemy się z własnym ciałem. Jest tak silne jak mówią Jogasutry że dotyka nawet mędrców.
Abhjasa (abhyasa)
– (praktyka) jeden z dwóch filarów jogi wymienionych w Jogasutrach. Drugim jest wairagja – wyrzczenie. Abhjasa jest podstawowym elementem kroczenia ścieżką duchową. Polega na stałym i długotrwałym zaangażowaniu w praktyki związane z daną ścieżką. Jest niezbędna aby praktyki owe były skuteczne.
Ahankara (ahamkara)
– (ja, ego) Termin ten ma szeroki zakres znaczeniowy. W filozofii jogi i sankhji oznacza jedną z podstawowych zasad natury powstająca w toku ewolucji bytu. W innym znaczeniu rozumiana jest jako tożsamość ja lub ego. Poczucie że jest się oddzielnym bytem posiadającym ciało i umysł. Poczucie tworzy cechy „moje”, „twoje” i jest przyczyną dualizmu istnienia właściwego ludziom. Praktyka jogi zaleca przekroczenie ego w celu połączenia z Atmanem
Ahimsa (ahinsa)
– (niekrzywdzenie) pierwsza z pięciu cnót, postaw moralnych (jama). Jest to zasada całkowitego powstrzymania się od krzywdzenia fizycznego oraz psychicznego innych istot. Jogasutry opisują efekty jakie przynosi doskonałość w praktyce ahimsy. Sutra II.35 mówi: „Gdy jogin ugruntuje się w cnocie niekrzywdzenia w jego obecności ustają wszelkie akty wrogości ze strony innych istot”.
Aparigraha (aparigraha)
– (nieposiadanie, ubóstwo) jedna z pięciu zasad moralny (jama). Zalecenie to oznacza powściągnięcie się od posiadania dóbr doczesnych. Może być interpretowana w sposób ascetyczny jako wezwanie do porzucenia wszelkich dóbr materialnych lub łagodniej jako ograniczenie posiadania do tego co jest absolutnie niezbędne lub powściągniecie się od bogacenia się. Jogasutry podają że efektem osiągnięcia doskonałości w praktyce niezachłanności jest osiągnięcie mocy nadludzkich (siddhi) pozwalająca poznać swoje przeszłe i przyszłe wcielenia.
Asana (asana)
– (siedzenie, pozycja) Pozycja jaka przyjmuje jogin podczas praktyki, jest zarazem jedną z podstawowych i najbardziej charakterystycznych form praktyki w jodze. Wymieniana jest w Jogasutrach pośród ośmiu członów jogi ośmiostopniowej (asztanga
joga). Tam też znajduje się definicja asany: sutra (II. 45) mówi „asana jest nieruchoma i wygodna”. Dalsze sutry przekazują wskazówki co do sposobu wykonania pozycji – powinno wykonywać się ją tak aby osiągać stan rozluźnienia oraz efektów ich praktyki – praktyka asan znosi działanie par przeciwieństw. Początkowo asaną określano tylko pozycje siedzące służące podczas praktyki medytacji. Traktaty jogi szczególnie w okresie postklasycznym (między III a XIX w. n.e. ) obfitują w liczne opisy asan. W okresie tym rozwinęło się też terapeutyczne wykorzystanie asan. Z czasem technika praktyki asan rozwinęła się do prowadząc do wykształcenia skomplikowanych sekwencji asan (vinyasa) stosowanych w hatha jodze. Gherandasanhitita klasyczny traktat hatha jogi mówi iż asan jest tyle ile jest istot we wszechświecie, lecz tylko wybrane są szczególnie korzystne dla człowieka i wymienia 32 asany. Praktyka asan wymaga bezpośredniego przekazu od nauczyciela.
Asmita (asmita)
– świadomość jestem. Wymieniona w Jogasutrach (II,6) jako jedna z uciążliwości (klesza) oznacza świadomość siebie jako oddzielnego bytu. Wjasa w komentarzach do sutr komentuje iż asmita polega na pozornej jedności mocy podmiotu widzenia i mocy aktu widzenia. Asmita jest jednym z podstawowych zjawisk obecnych w stanie świadomego skupienia, które należy przekroczyć.
Asteja (asteya)
– (niekradzenie) jedna z pięciu zasad moralny (jama), których przestrzeganie jest niezbędnym warunkiem kroczenia ścieżką jogi. Efekty postępowania zgodnie z zasadą niekradzenia Jogasutry opisują następująco: „Po ugruntowaniu się w niekradzeniu zbliżają się wszelkie klejnoty” (II,37)
Asztanga joga (astangayoga)
– (ośmiostopniowa joga) klasyczna ścieżka jogi wyłożona w Jogasutrach Patańdżalego. Składają się na nią dyscyplina moralna (yama), dyscyplina indywidualna (nijama), pozycja jogi (asana), kontrola oddechu (pranajama), wycofanie zmysłów (pratjahara), koncentracja (dharana), medytacja (dhjana), skupienie (samadhi). Tych osiem członów można traktować jako osiem kolejnych stopni w tym sensie iż praktyka wcześniejszego stanowi podwaliny dla następnego, z drugiej strony wielu mistrzów podkreśla iż tak naprawdę praktyka jogi zawiera wszystkie osiem stopni w całości i nie da się ich stosować rozdzielnie.
Aśaja (aśaya)
– (złoże karmiczne) nieświadome (podprogowe) ślady pamięciowe tworzące strukturę podświadomości nazywanej również pamięcią głęboką (smriti). Są one nieświadomymi aktywatorami (sanskara) naszych działań odpowiedzialnymi za narodziny, długość i jakość życia.
Atman (atman)
– (jaźń, duch) jest rzeczywistym nieśmiertelnym ja człowieka. Atman jest identyczny z absolutem (brahmanem) i posiada jego cechy: jest absolutnie wieczny, samoświadomy i szczęśliwy. W rozumieniu zachodnim atman jest boską częścią człowieka a więc duszą.
Awidja (avidiya)
– (niewiedza, duchowa ignorancja) najważniejsza z pięciu uciążliwości (kleśa). Jogasutry mówią o niewiedzy iż jest ona korzeniem wszystkich uciążliwości. Niewiedzę określa się jako mylenie tego co nietrwałe, nieczyste, bezjaźniowe z trwałym, czystym, z jaźnią. Koncepcja niewiedzy jest jednym z kluczowych ogniw w na ścieżce jogi. Awidija nie jest tylko prostym brakiem wiedzy. Jest przeciwieństwem wiedzy (widja)w znaczeniu odmiennego sposobu poznania i postrzegania właściwego dla świadomości (citta) człowieka nieoświeconego.
B
Brahmaczrja (brahmacarya)
– (wstrzemięźliwość, powściągliwość) jedna z pięciu zasad moralny (jama) wyłożonych w Jogasutrach Patańdżalego. Oznacza powściągliwość w myślach słowach i czynach a doskonałość w jej praktyce powoduje osiągniecie mocy niezbędnej do rozwoju duchowego. W praktykach ascetycznych zaleca się jej szerokie ujęcie obejmujące utrzymanie całkowitego celibatu.
Buddhi (buddhi)
– (intelekt, inteligencja) termin ten nie jest tożsamy z tym co rozumiemy pod pojęciem inteligencji w kulturze zachodniej. W nauce jogi oznacza wyższy umysł lub mądrość albo poznanie. Jest to najwyższa i najsubtelniejsza część świadomości (citta), która wyraża się wewnętrzną wiedzą o charakterze intuicyjnym. Jest to niezachwiana pewność co do zasadniczej natury rzeczy.
C
Citta (citta)
– (świadomość, być świadomym) termin określający całość zjawisk psychicznych człowieka. Citta należy do natury (prakriti), choć nie jest jest oddzielną kategorią ontyczną (tattwa). Funkcjonowanie świadomości opiera się na zawartych w niej śladach pamięciowych (sanskara) i dyspozycji (wasana) odpowiadających za tworzenie zjawisk świadomościowych (writti). Citta obejmuje świadomość ja (ahankara), umysł (manas) oraz intelekt (buddhi). Z punktu widzenia jogi zjawiska świadomości (citta wrtti)są tym co przesłania Jaźń (Purusza). W toku praktyki zjawiska owe zostają powściągnięte.
Czakra (ćakra)
– dosłownie oznacza koło lub krąg. Centra energetyczne w ciele człowieka. Mówi się, że energia przepływa przez trzy główne kanały: susumnę, pingalę i idę. Susumna znajduje się wewnątrz kręgosłupa, pingala i ida odpowiednio zaczynają się od prawego i lewego nozdrza, przechodzą do czubka głowy i biegną w dół do podstawy kręgosłupa. Te kanały krzyżują się ze sobą. Ich połączenia nazywane są czakrami, lub kołami zamachowymi, które regulują cały mechanizm ciała. Ważniejsze czakry to:
a) muladhara- mieści się w miednicy nad odbytem,
b) svadhisthana – znajduje się nad narządami płciowymi,
c) manipura – znajduje się przy pępku,
d) anahata – znajduje się w okolicy serca,
e) vishuddha – w okolicy gardła,
f) ajna – między brwiami, g) sahasrara – tysiącpłatkowy lotos, znajduje się na czubku głowy.
D
Darśana (darśana)
– (spojrzenie, pogląd) szkoła lub doktryna filozoficzna. W filozofii indyjskiej wyróżniano 6 klasycznych darśan: njaja, wjaśeszika, sankhja, joga, mimasa, wedanta. Systemy te zwane są ortodoksyjnymi gdyż uznają autorytet Wed. Termin bywa używany również w stosunku do nieortodoksyjnych systemów filozoficznych np. buddyzmu i dżinizmu
Dharana (dharana)
– (koncentracja) jeden z członów ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga). Jego praktyka polega na całkowitym skupieniu umysłu na wybranym obiekcie. Obiektem skupienia może być przedmiot mentalny np. wyobrażenie bóstwa, wewnętrzny dźwięk, określony punkt w ciele, lub oddech. Koncentaracja to powściągnięcia strumienia myśli właściwego dla umysłu zwyczajnego człowieka, wyciszenia umysłu. Jest to etap wstępny do następnego stopnia – medytacji (dhjana).
Dhjana (dhyana)
– (medytacja) człon ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga), będący wynikiem niezachwianej praktyki koncentracji (dharana). Dhjana jest ostatnim krokiem do osiągnięcia samadhi. Myślenie przy tym musi być wyciszone po to by jaźń była wyzwolona od wszystkiego co ją zakrywa. Patańdżali określa medytację jako nieprzerwany spontaniczny strumień skupienia na obiekcie koncentracji.
Dwesza (dvesa)
– (awersja, nienawiść) jedna z uciążliwości (kleśa) opisanych w Jogasutrach. Jest przeciwieństwem namiętności (raga) i powoduje powstanie uczucia przykrości i niechęci, prowadzi do powstania nienawiści i cierpienia. Praktyka jogi a szczególnie asan ma na celu zniesienie dualizmu par przeciwieństw awersji i przywiązania (dwesza, raga).
G
Guna (guna)
– (nić, pasmo, sznur) termin oznaczający komponent rzeczywistości przedmiotowej (prakriti). Joga przyjmuje obecność trzech gun: sattwa, radżas i tamas. Z tych trzech komponentów składa się całość otaczającej nas rzeczywistości natury (materialnej). Są one zawarte w różnych proporcjach w każdym elemencie natury. Ponieważ wszystkie zjawiska świadomościowe są również elementem prakriti guny można doświadczać i charakteryzować w kategoriach subiektywnych doznań świadomościowych.
I
Iszwara (iśvara)
– (Pan, władca, bóg) określenie istoty wolnej od działania prawa karmy, pełniącej na ścieżce jogi rolę wewnętrznego mistrza. Stanowi on przedmiot medytacji i poświęcenia. Szerokie ujęcie idei Iśwary może oznaczać,że praktykujący jogę nie musi przyjmować wiary w boga. Iszwarą może być wyższa idea, której poświęca praktykę np.: idea pokoju, czy wyzwolenia wszystkich istot.
Iszwara-pranidhana (iśvarapranidhana)
– (oddanie Panu) jedna z pięciu wskazówek dyscypliny indywidualnej jogina (nijama). Jej praktyka polega na ofiarowaniu się Panu (Iszwara) rozumianemu jako najwyższy nauczyciel, mistrz. Ofiarowanie siebie, swojej praktyki jak i jej owoców jest najwyższym stopniem wyrzeczenia niezbędnym na ścieżce duchowej.
J
Jama (yama)
– (dyscyplina moralna) praktyka jam obejmuje przestrzeganie pięciu uniwersalnych zasad moralnych i norm etycznych: niekrzywdzenie (ahimsa), prawda (satja), niekradzenie (asteja), (brahmaczrja), niezachłanność (aparigraha). Jamy są pierwszym z członów ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga), są pierwszym i niezbędnym krokiem na ścieżce jogi. Normy te regulują postępowanie jogina wobec świata zewnętrznego a przestrzegać ich należy niezależnie od miejsca czy okoliczności na wszystkich etapach rozwoju duchowego. Jogasutry opisują także efekty jakie przynosi doskonałość w praktyce jam. Sutra II.35 mówi: „Gdy jogin ugruntuje się w cnocie niekrzywdzenia w jego obecności ustają wszelkie akty wrogości ze strony innych istot”.
Jnanendriya (jnanendriya)
– pięć zmysłów postrzegania:
1. uszy (śrotra),
2. nos (nasa),
3. język (jihva),
4. oczy (caksu),
5. skóra (tvak)
K
Klesza (kleśa)
– (uciążliwości) termin określający pięć przeszkód występujących na ścieżce jogi. Patańdżali w Jogasutrach wymienia pięć uciążliwości:
awidja – niewiedza,
asmita – ego, świadomość ja,
raga – przywiązanie, namiętność,
dwesza – awersja,
abhiniweśa – przywiązanie do życia, lek przed śmiercią.
Klesza są stanami świadomości a więc należą do citta wrtti (zjawisk świadomości) i są właściwe dla umysłu zwyklego człowieka uwikłanego w byt uwarunkowany (samsara) nieświadomego bytu nieuwarunkowanego w jodze nazywanego Jaźnią. Klesza są przyczyną powstawania złoża karmicznego (aśaja). Celem praktyki jogi jest osłabienie a następnie całkowite ich usunięcie poprzez skupienie (samadhi).
Karmendryja (karmendriya)
– (narządy działania). Jest ich pięć:
1. krtań, mowa (vak)
2. ręce, dłonie (pani)
3. nogi, stopy (pada)
4. narządy wydalania (payu)
5. narządy rozrodcze (upastha)
M
Manas (manas)
– (umysł) część świadomości (citta) zwana również niższym umysłem, odpowiedzialna za porządkowanie, przetwarzanie i przekazywanie informacji dostarczanych przez zmysły. Manas ma naturę wolicjonalna, jest zmienny i podąża za doznaniami sensorycznymi ale i kontroluje je. Jest podstawą wszystkich czynności poznawczych opartych na zdolnościach myślenia (intelektualnych). Z tego względu uważany jest często za jeden ze zmysłów.
Moksza (moksa)
– (wyzwolenie), jest wewnętrznym przeżyciem rozumianym jako wyjście świadomości (citta)poza wszelki dualizm. Jest następstwem całkowitego wyciszenia umysłu (manas). Doświadczenie wyzwolenia przynosi zrozumienie że zarówno sama moksza jak i jej przeciwieństwo przywiązanie są tylko tworami konceptualnymi nie mającymi ostatecznego znaczenia. Jak napisano w Laghujogawasisztha „ Nie ma przywiązania, ani wyzwolenia. Poza wszystkim jest jedynie Absolut.”
N
Nidra (nidra)
– (sen głęboki) jedno z podstawowych zjawisk świadomości polegające na doświadczeniu niewystępowania innych zjawisk świadomości (citta wrtti). Nie oznacza to jednak powściągnięcia tych zjawisk np. pamięć (smriti) nadal jest obecna. Sen jest uważany za jedną z trudniejszych przeszkód do pokonania na drodze jogi. Istnieje wiele technik jogi prowadzących do kontroli snu.
Nijama (niyama)
– (dyscyplina indywidualna) wskazówki do indywidualnej praktyki jogina. Są to: czystość (saucza), zadowolenie (santosza), zapał (tapas), kształcenie jaźni (swadhiaja), poświęcenie bogu (Iszwara-pranidhana). Jest to pięć praktyk niezbędnych do osiągnięcia postępu na ścieżce jogi obejmujących dyscyplinę wewnętrzną.
P
Parampara (parampara)
– dosłownie „od jednego do drugiego”, termin określający tradycyjny sposób ustnego przekazu nauk (dharma) od nauczyciela (guru) do ucznia (śiszja). Przynależność do linii przekazu zawsze była podkreślana uważa się bowiem, iż jest gwarantem powodzenia w praktyce. W wielu tradycjach linia przekazu jest drobiazgowo rejestrowana.
Prakriti (prakrti)
– (natura, materia) druga oprócz ducha (purusza) rzeczywistość z których składa się wszechświat. Jest to pozbawiona samoświadomości pramateria. W swej istocie prakriti jest w ciągłym ruchu a jej stan określany jest przez dynamiczne współdziałanie jej trzech podstawowych składników (guna): satwa, radżas i tamas.
Pramana (pramana)
– (norma, miara lub poznanie prawdziwe) jedno z pięciu zjawisk świadomości (citta wrtti). Wyróżnia się trzy źródła poznania prawdziwego: przez naoczność (pratjaksza) poznanie pośrednie (anumana) i przez świadectwo innej osoby (agama).
Pranajama (pranayama)
– (opanowanie prany) jeden z członów ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga) polegający na opanowaniu przepływu energii życiowej (prana). Dokonuje się tego poprzez kontrolę oddechu, który jest procesem regulującym przepływ energii w ciele. Oddech dzieli się na fazy: wdech(puraka), wydech (rećaka) oraz zatrzymanie oddechu (kumbhaka). Techniki pranayamy polegają na regulacji i kontroli oddechu.
Pratjahara (pratyahara)
– (wycofanie zmysłów) jeden z członów ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga) polegający na odcięciu zmysłów od obiektów zewnętrznych i uwolnieniu umysłu spod dominacji zmysłów ograniczających i utrudniających skupienie umysłu. To przygotowujące do osiągnięcia kolejnyega stopnia – koncentracji (dharana).
Pratjaksza (pratyaksa)
– bezpośredni intuicyjny wgląd, naoczność. Najwyższy rodzaj poznania prawdziwego (pramana)
Purusza (purusa)
– (człowiek pierwotny, wieczny człowiek) w filozofii jogi jak i sankhji purusza jest najwyższą istotą, duchem, absolutem, transcendentną jaźnią, lub najwyższą świadomością. Jest to jedna z dwóch rzeczywistości z których składa się wszechświat. Określany jest jako czysta, przyglądająca się, nieporuszona świadomość całkowicie oddzielona od natury (prakriti). Chociaż wszechświat powstaje poprzez połączenie ducha (purusza) i natury (prakriti) to natura nie wywiera żadnego wpływu na ducha. Sam związek ducha i natury (sanjoga) jest jedną z najbardziej niewyjaśnionych kwestii ilozofii jogi to jednak cały proces jogi ma doprowadzić do ich rozdzielenia.
R
Radżas (rajas)
– (zabarwiać się, czerwienić się, lgnąć) jeden z trzech komponentów rzeczywistości przedmiotowej (prakriti). Radżs jest zasadą ruchu i aktywności, odpowiada za zmianę. W wymiarze psychicznym jest namiętnością, żądzą, cierpieniem i bólem.
Raga (raga)
– (namiętność, przywiązanie) jedna z pięciu uciążliwości (kleśa) opisanych w Jogasutrach. Interpretowana jest jako pożądanie, lgnięcie do przyjemności Razem z awersją (dwesza) tworzą parę przeciwieństw określających stany emocjonalne człowieka.
S
Samadhi (samadhi)
– (zjednoczenie, jedność) jeden z członów ośmiostopniowej ścieżki jogi (asztanga joga). Jest to stan świadomości, który wykracza poza trzy podstawowe stany świadomości: jawę, sen i sen głęboki, a w którym ustaje myślenie. Jest to pełne zjednoczenie się z obiektem medytacji. Właściwie człon ten jest efektem jogi pojawiającym się w wyniku praktyki wszystkich członów ścieżki jogi. Istnieje wiele różnych stopni samadhi. Najwyższym z nich jest (nirwikalpa-samadhi).
Samsara (sansara)
– (wędrowanie) kołowrót życia na który składa się ciąg narodzin śmierci i ponownych narodzin. Poddany jest mu każdy człowiek tak długo jak długo żyje w niewiedzy (awidja). Samsara jest światem zjawisk tworzonym przez wiecznie zmienną naturę (prakriti). Jest stałym ciągiem zdarzeń w którym nie ma nic co było by trwałe i niezależne. Wyrwanie się z kołowrotu narodzin jest możliwe przez rozpoznanie swojej jedności z transcendentną Jaźnią.
Sanskara (samskara)
– (odbicie, skutek, ślad) skłonności i wrażenia odciśnięte w świadomości (citta). Są to ślady zapisane w pamięci (smriti) będące wynikiem przeszłych działań zarówno świadomych jak i nieświadomych, pożądanych jak i niepożądanych. Sanskara są aktywatorami świadomości zmuszającymi ją do bezustannego ruchu. Koncentracja (dharana) i medytacja (dhjana) prowadzi do wypalenia sanskar i powściągnięcia (nirodha) ruchu świadomości.
Santosza (samtosa)
– (zadowolenie) jedna z pięciu wskazówek dyscypliny indywidualnej jogina (nijama). Polega na utrzymywaniu i rozwijaniu pozytywnego nastawienia do wszystkiego co nas otacza
Satja (satya)
– (prawda) jedna z pięciu cnót, postaw moralnych (jama). Praktyka jej polega na zachowaniu prawdomówności wobec innych i szczerości wobec siebie. Doskonałość w tej cnocie prowadzi do rozwinięcia mocy nadludzkich (siddhi) co opisuje jedna z Jogasutr II, 36: Gdy jogin ugruntuje się w prawdzie, jego słowa stają się tak skuteczne, że cokolwiek powie, spełnia się.
Sattwa (sattva)
– (isniejący, dobry, prawdziwy, lekki) jeden z trzech komponentów rzeczywistości przedmiotowej (prakriti). Jest zasadą czystości, lekkości, przejrzystości, świetlistości. W wymiarze psychicznym sattwa jest przejawem czystego istnienia pozbawionego zasłon emocjonalnych i konceptualnych. Klasyczna joga dąży do niwelacji udziału komponentu dynamicznego (radżas) i komponentu bezwładu (tamas) poprzez wzmacnianie sattwy. Klarowność sattwy najbliższa jest wrodzonej świetlistości transcendentnej Jaźni (purusza) przez co umożliwia wyzwolenie.
Saucza (śauca)
– (oczyszczenie, czystość) jedna z pięciu wskazówek dyscypliny indywidualnej jogina (nijama). Jest to zalecenie utrzymania czystości zarówno na poziomie cielesnym jak i psychomentalnym.
Smriti (smrti)
– (pamięć) jedno z pięciu typów zjawisk świadomości (citta wrtti) występujących w świadomości (citta), będąca rezerwuarem nieświadomych skłonności i pragnień (sanskara, wasana) decydujących o karmicznej ciągłości życia.
Swadhiaja (svadhyaya)
– (kształcenie jaźni) jedna z pięciu wskazówek dyscypliny indywidualnej jogina (nijama). Zaleca właściwe kształtowanie siebie przez utrzymanie uważności (badanie siebie) oraz edukację np. przez studiowanie traktatów jogi.
T
Tamas (tamas)
– (ciemność, mrok) jeden z trzech komponentów rzeczywistości przedmiotowej (prakriti). Jest zasadą trwania, stałości, bezruchu. W aspekcie psychicznym odpowiedzialna jest za inercję, otępienie, obojętność. Jest przeciwieństwem sattwy.
Tapas (tapas)
– (zapał, żar, asceza) jedna z pięciu wskazówek dyscypliny indywidualnej jogina (nijama). Jest to żarliwe pragnienie osiągnięcia celu jogi. Jego wyrazem jest sumienność w praktyce, samooczyszczanie i samodyscyplina.
W
Wajragia (vairagya)
– (bezpragnieniowość, beznamietność) drugi z filarów praktyki jogi wymieniany w Jogasutrach (pierwszym jest abhjasa). Oznacza wyrzeczenie czy też odrzucenie. Najczęściej odnosi się go do namiętności (raga) ale w szerszym rozumieniu oznacza unikanie wszystkiego co mogłoby stanowić przeszkodę na ścieżce jogi. Praktyka (abhjasa) winna być zrównoważona bezpragnieniowością. W przeciwnym wypadku istnieje niebezpieczeństwo popadnięcia w egoizm, czyli zapatrzenie w ego. Sama zaś wajragia bez praktyki nie prowadzi do postępu na ścieżce jogi.
Wasana (vasana)
– (wrażenie, wyobrażenie, pragnienie) wyparte, ukryte pragnienia, skłonności zapisane w świadomości. Gdy nastąpią po temu odpowiednie okoliczności mogą zawsze wydobyć się i stać przyczyną określonych zachowań. Są ściśle związane ze śladami pamięciowymi (sanskara). Niekiedy używane jako synonimy.
Widjia (vidya)
– (wiedza, mądrość) stan ostatecznego urzeczywistnienia Jaźni (Purusza) osiągany poprzez praktykę jogi będący wynikiem zrzucenia niewiedzy (awidja). Widja nie jest zawartością świadomości (citta) a więc wiedzą w konwencjonalnym znaczeniu. Wiedza jest stanem mistycznego wyjścia poza dualność przedmiotu (ja, świadomość) i podmiotu (przedmiot, świat).
Wikalpa (vikalpa)
– (myślenie abstrakcyjne, fantazjowanie) jedno ze zjawisk świadomości (citta wrtti). Jest to myślenie oderwane od rzeczywistości powstałe w wyniku wiązania ogólnych pojęć i słów je reprezentujących.
Winjasa (vinyasa)
– proces wejścia i wyjścia z asany lub sekwencja asan wykonywanych jedna po drugiej z płynnym przejściem.
Wiparjaja (viparyaya)
– (poznanie błędne) jedno ze zjawisk świadomości (citta wrtti). Jest to poznanie pozbawione oparcia w naturze rzeczywistości często utożsamiane z niewiedzą (awidja). Wiparjaja jest przyczyną tego że źle pojmujemy rzeczywistość.
Writti (vrtti)
– (wirować) w jodze termin ten łączy jest zawsze z świadomością (citta), gdy mowa jest o zjawiskach świadomości (ciita wrtti). Zjawiska te są aktywnością świadomości zwykłego człowieka. Patańdżali wyróżnia pięć podstawowych zjawisk:
pramana – poznanie prawdziwe,
wiparjaja – poznanie błędne,
wikalpa – myślenie abstrakcyjne, fantazjowanie,
nidra – sen głeboki,
smriti – pamięć.
Powściągnięcie zjawisk świadomości jest istotą jogi. Celem tego jest odsłonięcie transcendentalnej Jaźni (Purusza), którą przesłaniają nam owe zjawiska. Środkiem do tego jest praktyka jogi, prowadząca do skupienia (samadhi).