Nasz sposób widzenia świata, w tym również człowieka, jest współcześnie w dużej mierze ukształtowany pod wpływem nauki oraz metodyki badań jaką się posługuje. Często nawet nie zdajemy sobie sprawy z tego wpływu. Nauka i obraz świata prze nią budowany stały się częścią naszej kultury. Joga, która jest również metodą poznania, dzięki odmiennej metodzie poznawczej może znacznie rozszerzyć naszą perspektywę widzenia świata.
Przedmiotem badań jogi jest człowiek, a ściślej mówiąc jego psychika, choć w zakres jej zainteresowań wchodzi również ludzkie ciało i jego fizjologia. Celem jogi była chęć zrozumienia człowieka, podobnie jak w Europie czynili to od starożytności filozofowie.
Nauka również zajmuje się człowiekiem i wszystkimi aspektami jego egzystencji, ale zakres jej zainteresowań jest bez wątpienia daleko szerszy niż jogi. Nauka wywodzi się przede wszystkim z zainteresowania człowieka otaczającym światem. Wszak naukowców zwano pierwotnie filozofami przyrody. Człowiek jako część otaczającego go świata nierozerwalnie z nim związany wszedł również w zakres zainteresowań nauki.
Najważniejszą wspólną cechą jogi i nauki jako metod poznania jest zakwestionowanie obiektywizmu poznania zmysłowego. Zarówno u podstaw jogi jak i nauki leży przekonanie, że zmysły nie dostarczają nam obiektywnej wiedzy. Przyczyn takiego stanu rzeczy upatruje się z jednej strony w samej konstrukcji organów zmysłów wykształconych i przystosowanych do specyficznych warunków środowiska. Z drugiej strony w specyficznych właściwościach ludzkiej świadomości, która nie odzwierciedla rzeczywistości takiej jaką jest, ale nakłada na nią maskę wcześniejszych doświadczeń i związanych z nimi subiektywnych osądów.
Uznanie subiektywizmu poznania zmysłowego przyczyniło się do poszukiwania metod obiektywizacji wiedzy, doświadczenia o świecie . Nauka stworzyła metodę naukową polegająca na tworzeniu teorii (hipotez naukowych), a następnie ich empirycznej weryfikacji. W ten sposób koncepcje na temat świata są weryfikowane poprzez system procedur (np. statystycznych i eksperymentalnych) mających wyeliminować subiektywizm.
Badanie świadomości (citta), jakie podjęli mistrzowie jogi doprowadziło do rozwinięcia koncepcji niewiedzy (avidia) oraz opracowania szczegółowych procedur mających niejako wyrwać świadomość z owej niewiedzy. Kluczowym krokiem na tej drodze jest pratyahara, czyli powściągniecie zmysłów od nieustannej interakcji ze światem zewnętrznym.
cdn…