1.5 Vrittayah pancatayah klishta aklishta
W tej sutrze Patańdżali klasyfikuje poruszenia umysłu (vritti) i dzieli je na różne typy, w zależności od tego, czy przynoszą cierpienie, czy nie.
Tłumaczenie:
- Vrittayah – poruszenia, fluktuacje, aktywności umysłu,
- Pancatayah – pięć rodzajów, pięć typów,
- Klishta – powodujące cierpienie, trudne, szkodliwe,
- Aklishta – niepowodujące cierpienia, neutralne lub korzystne.
Pełne tłumaczenie:
„Poruszenia umysłu są pięciokrotne i
mogą być albo powodujące cierpienie (klishta),
albo niepowodujące cierpienia (aklishta).”
Interpretacja:
W tej sutrze Patańdżali wprowadza koncepcję pięciu rodzajów poruszeń umysłu, które dzieli na dwie główne kategorie:
Klishta (powodujące cierpienie):
Te poruszenia umysłu są związane z ignorancją, negatywnymi emocjami, niepokojem i cierpieniem. W kontekście jogi, mogą one prowadzić do jeszcze większego chaosu w umyśle i oddalenia od stanu spokoju.
Aklishta (niepowodujące cierpienia):
Są to poruszenia umysłu, które mogą być neutralne lub nawet pozytywne. Mogą one wspierać praktykę jogi i prowadzić do wewnętrznego spokoju, klarowności i samopoznania.
Głębsze znaczenie:
Patańdżali pokazuje, że umysł nieustannie doświadcza różnorodnych poruszeń (vritti), ale te poruszenia mogą mieć różny wpływ na nasze życie i duchową ścieżkę. Klishta to myśli i emocje, które wzmacniają naszą ignorancję i przywiązanie do cierpienia, jak lęki, pragnienia, złość, duma czy zazdrość. Z drugiej strony, aklishta to te myśli i emocje, które pomagają w uzyskaniu spokoju, zrozumienia i rozwinięcia wewnętrznej świadomości.
Pięć rodzajów poruszeń (vritti):
W kolejnych sutrach Patańdżali wymienia pięć typów poruszeń umysłu, które mogą być albo klishta, albo aklishta:
- Pramana – prawidłowe postrzeganie, wiedza oparta na doświadczeniu, prawda.
- Viparyaya – błędne postrzeganie, iluzja, niewłaściwa interpretacja rzeczywistości.
- Vikalpa – wyobrażenie, fantazja, budowanie pojęć bez rzeczywistej podstawy.
- Nidra – sen, stan nieświadomości.
- Smriti – pamięć, przechowywanie przeszłych doświadczeń.
Każdy z tych typów poruszeń może być klishta lub aklishta, w zależności od kontekstu i sposobu, w jaki wpływa na nasze życie i praktykę duchową.
Patańdżali uczy, że aby osiągnąć wyzwolenie, musimy nauczyć się rozpoznawać różne poruszenia umysłu i starać się wyciszać te, które prowadzą do cierpienia. Z kolei poruszenia, które są neutralne lub wspierają nasze duchowe postępy, mogą być wykorzystywane jako narzędzia do samopoznania i wyzwolenia. Kluczowym elementem praktyki jogi jest zrozumienie, jak różne myśli i emocje wpływają na nasz umysł, i świadome działanie w kierunku wyciszenia tych negatywnych.