Joga citta vrti nirodha – joga jest powściągnięciem poruszeń świadomości.
To cel jogi zapisany przez Patańdżalego około 2 tysiące lat temu. Jest podsumowaniem trwającej już wtedy ponad 2 tysiące lat tradycji badania świadomości na subkontynencie indyjskim. Efektem tego stanu jest bezpośrednie nieuwarunkowane doświadczenie wykraczające poza przywiązanie i awersję oraz będącego ich skutkiem cierpienia. Proces dojścia do stanu owego powściągnięcia opisany jest dość szczegółowo w kolejnych sutrach.
Joga odkrywana jest na nowo bardzo szeroko na całym świecie poza Indiami. Choć badanie świadomości w Europie ma również wielowiekową tradycję wydaje się, że podejście jogiczne wprowadza nową nieznaną lub może dawno zapomnianą jakość. Główną siłą oferowaną przez jogę jest bogaty wachlarz praktyk służących realizacji celu. Ilość sposobów praktyki jest ogromna. Obejmuje w zasadzie wszystkie formy aktywności człowieka, a nauczyciele indyjscy stosują je w rozmaitych kombinacjach.
Nie dość tego, proces jogi jest złożony i wielostopniowy. Poszczególne praktyki zmieniają się w zależności od poziomu, na którym znajduje się uczeń. Aby dać obraz tego , skupmy się na przykładzie bardzo popularnej w świecie zachodnim praktyce pozycji jogi (asana).
Pozycje jogi
Praktyka pozycji jogi w tej czy innej formie – mniej lub bardziej dynamicznych sekwencji asan jest typową praktyką hatha-jogi. Ćwiczeniami wstępnymi przygotowującymi do radża-jogi, czyli jogi bezpośredniej pracy ze świadomością poprzez medytację.
Celami tej praktyki są:
– wzmocnienie i odblokowanie ciała,
– wzmocnienie krążenia,
– osiągnięcie równowagi fizjologicznej (żywiołów),
– regulacja oddechu,
– wyrobienie wytrwałości i niezłomności,
– oderwanie od bodźców zewnętrznych,
– rozwinięcie zdolności do skupienia i uważności.
Kiedy jogin osiągnie te cele, powinien kontynuować rozwój. Przechodzi do praktyk subtelniejszych – pranayamy, czyli umiejętności opanowania przepływu subtelnej energii życiowej – prany, a dalej poprzez rozwinięcie zdolności koncentracji, do medytacji. Jednym z kluczowych progów na tym poziomie jest „porzucenie ciała”. Odbywa się ono podczas pranayamy, prowadząc do doświadczania na poziomie prany. Sama pozycja ciała nie ma takiego znaczenia wtedy. Czy ciało jest nieruchome czy w ruchu. Czy wykonujemy z jego pomocą specjalne praktyki czy najzwyklejsze codzienne czynności. Ważne jest pozostawienie doświadczenia kinestetycznego i przejście na poziom subtelniejszy. Czucie ciała jest bowiem doświadczeniem zmysłowym, a oderwanie uwagi od zmysłów – pratyahara jest jednym z istotnych elementów praktyki.
Zatem ciągłe skupienie tylko na doskonaleniu wykonywania asan czy ich sekwencji oraz dążenie do coraz trudniejszych pozycji jako cel sam w sobie jest zatrzymaniem na drodze jogi na etapie praktyk wstępnych. Nie prowadzi do powściągnięcia poruszeń świadomości. Nie przypadkiem zatem w tradycji jogi pojawia się praktyka pozycji nieruchomej. Dawne teksty, jeśli wymieniają jakieś pozycje jogi, to są to głównie pozycje siedzące.
Pogłębianie praktyki
Oddech jest podstawowym procesem fizjologicznym prowadzącym do uzyskania przez organizm energii użytecznej biologiczne. Zasila ona z chwili na chwilę, z każdym wdechem i wydechem, ciało, w tym zmysły, oraz nasz umysł w niezbędną do funkcjonowania energię. Odkryli to już starożytni i opisali w Upaniszadach między VIII a VI wiekiem p.n.e. Praktykowane od wieków techniki oddechowe prowadzą najpierw do opanowania ruchu prany. Następnie jej powściągnięcia, co pozwala doświadczyć przekroczenia stanu jaźni konceptualnej i spoczęcia w stanie jaźni nieuwarunkowanej.
Proces ten opisany jest w wyższych stopniach (członach) ośmiostopniowej ścieżki jogi i obejmuje: opanowanie prany (pranayama), wycofanie zmysłów (pratyahara), koncentrację (dharana) i medytację (dhana), zwieńczone spoczęciem (samadhi). Choć proces opisany jest liniowo, to w praktyce jest raczej płynny. Wszystkie jego elementy (łącznie z niewymienionymi: yama i niyama) przenikają się nawzajem, uzupełniają i wzmacniają. Skupienie się tylko na jednym z nich np. na pozycjach jogi (asana) jest nieefektywne.
Dlatego, aby doświadczyć pełni działania jogi:
– jeśli twoja joga do tej pory skupiała się na wybranych elementach np. asanach, należy włączyć w praktykę pozostałe elementy np. uważność oddechu, a z czasem pozostałe elementy jogi
– jeśli zaczynasz dopiero spotkanie z jogą najlepiej jednocześnie włączać wszystkie praktyki jogi od razu. Poza pozycjami jogi, ćwiczeniami oddechowymi, ważne są yamy i niymy (o których znajdziecie osobne wpisy) oraz medytacja. Mówienie sobie „jeszcze nie jestem na to gotów” lub „to nie dla mnie”, to „wbrew mojej naturze” hamuje w rozwoju.