Mówiąc szerzej o jodze, to jest w sposób, który nie ogranicza jej tylko do ćwiczeń gimnastycznych, często odwołujemy się do ośmiostopniowej ścieżki jogi (astanga yoga). Stopnie jogi są kompletnym i spójnym systemem praktyki wyłożonym przez Patańdżalego w początkach naszej ery. Jest to system skierowany przede wszystkim dla początkujących joginów.
Składa się on z ośmiu elementów, które z jednej strony stanowią pewne szczeble, po których wspina się jogin, z drugiej jednak wszystkie te człony ćwiczy się jednocześnie. Są jak płatki kwiatu, które rozłożone symetrycznie wokół jego centrum, kierują zapylającego owada do celu.
Ośmiostopniowa ścieżka jogi.
1. Yama – zasady życia społecznego,
2. Niyama – zasady życia indywidualnego,
3. Asana – opanowanie ciała
4. Pranayama – opanowanie oddechu
5. Pratyahara – powściągnięcie zmysłów
6. Dharana – koncentracja
7. Dhana – medytacja
8. Samadhi – jedność.
Nie będę tu dokładnie omawiał poszczególnych stopni. Chcę natomiast zwrócić uwagę na to, że cały ten system składa się w istocie z dwu poziomów: I początkującego II zaawansowanego.
Początkujący
Poziom ten składa się z pierwszych 5 stopni i obejmuje dyscyplinę etyczną – yama, dyscyplinę indywidualną – niyama, opanowanie ciała poprzez praktykę pozycji jogi – asana, kontrolę oddechu – pranayama i powściągnięcie zmysłów – pratyahara.
Jest to etap, podczas którego zdobywamy wiedzę i umiejętności praktyki jogi. Podejmujemy dyscyplinę w celu właściwego kształtowania sposobu życia, stosując jamy i nijamy, Uczymy się poznając rozmaite techniki jogi i doskonalimy ich wykonanie. Można powiedzieć że jest to etap zdobywania i gromadzenia wiedzy i doświadczenia. To bardzo naturalna część każdego procesu. Jeśli chcemy osiągnąć efekty w jakiejkolwiek dyscyplinie, trzeba najpierw ją poznać i opanować jej sztukę.
Zaawansowany
Na poziomie zaawansowanym, nie zaprzestając ćwiczenia wszystkich elementów poziomu początkującego, włączamy praktykę kolejnych stopni jogi: koncentracji – dharana, medytacji – dhyana i jednoczenia – samadhi.
Jest to etap, w którym następuje właściwy proces jogi polegający na wyciszaniu poruszeń świadomości (citta) i prowadzi do osiągnięcia celu jogi. Praktyka zmienia zasadniczo swój charakter. Poznawanie i gromadzenie wiedzy czy doświadczenia przestaje mieć znaczenie. Wręcz przeciwnie, istotne staje się porzucanie wszelkiego rodzaju teorii, koncepcji i pragnienia ich realizacji. Jeśli porównać to do muzyki, etapem początkującym będzie proces uczenia się gry na instrumencie oraz doskonalenie i technik gry. Etap drugi to po prostu gra, w której dzięki wirtuozerii rozwiniętej w etapie pierwszym zanurzamy się w doświadczeniu muzyki, pozwalając na swobodną improwizację. Czyste doświadczenie bez koncepcji i osiągania.