Podstawy ścieżki jogi
U podstawy jogi leżą zasady kształtujące świadomą postawę osoby ćwiczącej jogę zarówno w wymiarze międzyludzkim (społecznym – yama) jak i w wymiarze ludzkim (osobistym – niyama). Podążanie za tymi zasadami jest kluczowe aby praktyka jogi mogła wywrzeć głęboki wpływ na życie jogina czy joginki. Inaczej joga staje się tylko gimnastyką, owszem pożyteczną, przynoszącą zdrowie i spokój, acz tyko gimnastyką
Jedną z zasad osobistych, kształtujących życie i osobistą postawę jest ofiarowanie (isvara-pranidhana), tłumaczone najczęściej, przez nauczycieli wywodzących się z Indii jako „poświęcenie bogu”. Jej wyjaśnienia i opis ma zazwyczaj charakter dewocyjny.
Znakomity mistrz BKS Iyengar w swojej książce „Joga” tłumaczy ją tak:
„Poświęcenie Panu własnych czynów i myśli jest isvara-pranidhāną. Ten kto wierzy nie traci nadziei. Posiada wewnętrzne światło (tejas). Ten, kto wie, że wszystkie stworzenia należą do Pana, nie będzie nadymał się pychą ani upajał władzą. Nie schyli głowy dla własnej korzyści, pochyli się tylko w adoracji przed Panem”
Takie podejście na zachodzie jest nieco kłopotliwe zarówno dla wierzących jak i niewierzących. Choć sam przekaz jogi nie określa z jaką konkretnie wiarą ta postawa ma być związana, co oznacza, że może być kultywowana na gruncie każdego wyznania, to nierzadko przez wierzących jest odbierana jako próba wprowadzenia w ich życie obcej, niezgodnej z ich własną doktryny religijnej. Dla niewierzących, co wydaje się być oczywiste, gdyż stoi ono w sprzeczności z ich światopoglądem.
Proces jogi
Jak zatem podejść do tej kwestii, aby nie stała ona w sprzeczności z naszymi przekonaniami? Myślę, że najlepszym sposobem jest jest podejście fukcjonalne. Jeśli przyjrzeć się dokładnie tej zasadzie, to jest ona ważnym elementem procesu, w jaki angażuje nas joga. Nie wchodząc w zbytnie szczegóły jest to proces oczyszczania świadomości, którego istotnym elementem jest osłabianie działania mechanizmu przywiązania (raga) i awersji (dveśa). Mechanizmu, który powoduje ciągłą niestabilność mentalną związaną z ciągłym podążaniem umysłu za pragnieniami i unikaniem nieprzyjemności.
Osłabienie działania par przeciwieństw wskazywane jest zresztą przez Jogasutry (Sutra. II.48) jako główny efekt praktyki asan. Podczas praktyki asan doświadczamy rozmaitych stanów mentalnych i emocjonalnych, zarówno negatywnych jak i pozytywnych, ucząc się traktować je ze spokojem i nie angażować w nie. W ten sposób osiągamy stabilność mentalną określaną jako nieruchomość (sthira) i wygodę (skukha).
Efekty takiej praktyki oddziałują głęboko na ciało i umysł ćwiczących, przynosząc zdrowie spokój i radość życia. Napisano już niezliczoną ilość stron wychwalających pozytywny wpływ jogi, dlatego nie będziemy rozwijać teraz tego tematu. Trzeba mieć świadomość, że głównym celem tych tekstów jest zachęcenie do jogi, czyli wytworzenie pragnienia dążenia do osiągnięcia pozytywnych efektów jej działania.
Pragnienie osiągnięcia efektów jogi jest niezbędne, aby w ogóle rozpocząć praktykę. Nie można też zaprzeczyć, że pozytywne efekty jogi są istotnym elementem podtrzymującym zapał do praktyki. Jednak, jak wspominałem wcześniej, podążanie za pragnieniami (raga) rodzi nieuchronnie awersję (dveśa), a to rodzi cierpienie. Tu właśnie natrafiamy na moment, w którym ofiarowanie staje się kluczowym elementem praktyki jogi. Aby pragnienie pozytywnych efektów jogi nie stało się samo w sobie jej celem, co w istocie kieruje jogę ku hedonizmowi, niezbędne jest ofiarowanie.
Praktyka ofiarowania
Gdy ofiarujemy a raczej darujemy pozytywne efekty praktyki otaczającemu nas światu, bogu, czy istotom czującym, jednoczymy się z nimi w działaniu dla ich dobra. To komu składamy ten dar jest moim zdaniem mniej istotne i zależy w dużej mierze od światopoglądu praktykującego. Najważniejszy jest sam akt ofiarowania, oddania efektów, gdyż ten uwalnia jogina od pragnienia. Wytworzona w ten sposób intencja kształtuje stan mentalny jogina utrzymując go i wzmacniając proces jogi. Regularna praktyka Iśvara-pranidhana ma wielką moc kształtującą osobowość praktykującego.
W szczególnej sytuacji znajdują się nauczyciele jogi utrzymujący się z uczenia. Praktyka jogi przynosi im szczególne korzyści. Dlatego ofiarowanie nauczyciela jogi powinno mieć nie tylko charakter intencjonalny, ale wyrażać w rzeczywistych działaniach. Najlepszym sposobem jest poświęcenie części swojej aktywności na pracę społeczną.